MARMOLEJO Y LA GUERRA CIVIL: RELACIÓN DE SOLDADOS REPUBLICANOS QUE FUERON ATENDIDOS EN EL PUESTO DE SOCORRO DE MARMOLEJO POR DIVERSAS  PATOLOGÍAS, DURANTE LA CONTIENDA .

Autor: Manuel Perales Solís

Diciembre de 2025

1.-Introducción:

La circunstancia de que Marmolejo se convirtiera desde los primeros meses de 1937 en zona de frontera, o avanzadilla, entre la España republicana y la sublevada, hizo que existiera en ella un gran trasiego de soldados de las diferentes unidades militares  republicanas, con procedencia de diferentes regiones de España, que tomaron parte en la defensa de los frentes sur-oeste, y norte de la provincia limítrofe de Córdoba, donde las fuerzas sublevadas ya empezaban a obtener éxitos importantes en algunas de sus poblaciones durante los meses posteriores al golpe militar. Debido a esa ubicación estratégica, la localidad y su término municipal, se erigió en sitio recomendable, no solo para las relaciones de estas tropas con la retaguardia, sino como punto geográfico más avanzado y seguro para el alojamiento de soldados y mandos intermedios, dada la proliferación de notables establecimientos hoteleros, así como en lugar idóneo, donde llevar a cabo la atención médico-sanitaria de los soldados de las diferentes unidades desplegadas en los frentes del entorno, gracias a la envergadura del hotel Balneario al que se le reconvierte en hospital de campaña.

   Este trabajo tiene como fin último rescatar del olvido los nombres de esos jóvenes soldados que sirvieron a su país durante la contienda civil bajo la autoridad del gobierno republicano legalmente constituido, siendo consciente de que, en algunos casos, probablemente su breve estancia en Marmolejo, durante el tiempo de convalecencia de sus heridas y/o enfermedades, pudiera ser la única huella documental que nos haya quedado, así como del servicio desinteresado y abnegado que prestaron a su país, en aras de salvar el régimen democrático nacido en la primavera de 1931. Desgraciadamente muchos de ellos fallecieron en los diferentes  combates de nuestro entorno (Lopera, Montoro, Valle de los Pedroches), o se dieron por desaparecidos tras las represalias cometidas por el régimen militar triunfante. (1)

  • -Reconocimientos médico-sanitarios a soldados del batallón “Peris Caruana”:

Este batallón se formó tras los primeros días del golpe militar, con el reclutamiento de miles de jóvenes voluntarios de la provincia de Jaén tras el llamamiento del Gobierno de la República para responder a la ofensiva de las fuerzas sublevadas en Sevilla y Córdoba. Se puso al frente el diputado socialista por Jaén, Alejandro Peris Caruana marchando en  los días posteriores al golpe a la defensa de Córdoba. En su avance hacia la capital de los califas el general Miaja y las milicias de Jaén, dirigidas por el abogado Caruana,  establecieron el cuartel general en Villa del Río, a cargo de los capitanes de milicias, Lupiañez y Valera, después de recuperar para la República pueblos como El Carpio y Montoro. Su misión era, entre otras muchas, organizar la vida en la retaguardia y las relaciones con la provincia de Jaén que había quedado en su totalidad bajo dominio del gobierno republicano. Los reconocimientos que se relacionan a continuación se hicieron a los soldados instalados en El Carpio entre agosto y noviembre de 1936 y fueron los siguientes:

2.1.-Batallón “Peris Caruana”, 3ª Compañía, 1ª Sección:

-Aguilar de Dios, Juan

-Alonso Centeno, José

-Aranque López, Antonio

-Aroca Nuñez, Antonio

-Barrionuevo Lenor, Rafael

-Beltrán Jiménez, Francisco

-Beltrán Jiménez, Luis

-Beltrán Mingorance, Luis

-Bermejo López, Luis

-Carrascosa Vico, Antonio

-Carrascosa Zafra, José

-Castro García, Francisco

-Catalán Molina, Juan (natural de Marmolejo) (2)

-Cobo López, Antonio

-Díaz Paris, José

-Egea Cazorla, Cristóbal (natural de Marmolejo) (3)

-Flores Gutiérrez, Esteban

-García Ávila, Domingo

-García Fernández, Bartolomé

-García Jiménez, Pedro

-García Mercado, Juan

-García Rojas, Juan

-Grisman Giménez, Diego

-Gutiérrez Mato, Domingo

-Gutiérrez Olmedo, Miguel

-Gutiérrez Rosa, Ángel

-Hervás Gómez, Pedro

-Hidalgo García, Miguel

-Jiménez Salido, Bartolomé

-López Medina, Inocente

-Martínez Cale, Juan

-Martínez de la Hoz, Carlos

-Martínez Miranda, Francisco

-Martínez Pinjarrón, Julián

-Martínez, Prudencio

-Montoro Valdivia, Domingo

-Morena Gómez, Aurelio

-Muñoz García, Pedro

-Olmedo Cantero, Gregorio

-Orgoiti? Latorre, Francisco

-Palomino Sánchez, Gabriel

-Pedrosa Sampérez, Ramón

-Ramírez Pérez, Antonio

-Ramiro Moreno, Alfonso

-Rivera Ortega, José

-Romero Castro, Juan José

-Rubio Pinzón, Juan

-Rubio Pinzón, Román

-Ruiz Ramírez, José María

-Sánchez Anguita, Joaquín (natural de Marmolejo)

-Sánchez Serrano, Francisco

-Torres Cuenca, Sebastián

-Torres González, Blas

El diputado socialista y comandante de las Milicias de Jaén que operaban en El Carpio, Alejandro Peris Caruana (segundo por la izquierda), al regreso, con su cuartel general, de recorrer las avanzadillas. (Fuente: Blog “Todos los nombres de Porcuna”.

2.2.-Batallón Peris Caruana, 3ª Compañía; 3ª Sección:

-Aguado Castillo, Pablo

-¿Agustiñoz? Álvez, Juan

-Bueno García, José

-Eslava Crespo, Francisco

-Izquierdo Salazar, Andrés

-Jiménez García, Manuel

-García Lacalle, Francisco

-Garrido Ruiz, Domingo

-González Jesús, José

-Ledesma Rodríguez, Enrique

-Navas Izquierdo, Manuel

-Pastor Luque ¿Ángel?

-Ruiz Cubero, Francisco

-Sánchez, Antonio Carlos

-Yeste López, Guzmán

3.-Reconocimientos y atención médico-sanitaria a otros soldados de diferentes unidades desplegadas  en El Carpio (Córdoba),  realizados en los meses de septiembre y octubre de 1936:

-Alcalá Cruz, Francisco

-Alcalá Domínguez, Alejandro (Batallón de Jaén).

-Alcántara Munilla, Eulalio (Regimiento de Infantería nº 34).

-Almagro ¿Canales?, Manuel

-Almagro Uceda, Alfonso (Batallón de Jaén)

-Arboleda Cantón, Juan

-Bañó Calabuig, José

-Barba Montañés, José

-Borrallo Carrascal, Enrique

-Cabello Hierro, Francisco (Presentaba herida contusa en el labio inferior).

-Camargo, José Miguel

-Campos Pérez, José

-Carrasco Blanco, Pedro  (Miliciano del Batallón de Jaén).

-¿Consuelo? Blasco, Pedro: (Batallón Peris Caruana: presenta herida en dedo pulgar. Pertenecía a la sección de panadería).

-Contreras Martínez, Joaquín

-Correa, Victoriano

-Cruz Contreras, Francisco: (Batallón Garcet). Presentaba herida en dedo índice).

-Cruz García, Juan: (Milicia de Alcoy: herido en la cabeza por arma de fuego).

-Cruz Ramírez, Patricio: (Miliciano del Batallón de Jaén).

-Cuevas, Antonio

-Cuevas Lechón, Antonio (Natural de Linares ).

-De la Huerta Acosta, Joaquín

-De la Torre, Benito (Milicias de Jaén).

-Dominguez Delgado, Andrés

-¿Dronelli? Correas, Francisco

-Espinosa Jiménez, Manuel

-Fernández, Miguel (Miliciano del Batallón de Jaén).

-Fernández, Serafín (Batallón de Concentración)

-Galindo ¿Humosa? (Natural de Torredonjimeno)

-García López, Eulogio

-García Martínez, Pedro

-García Muñoz, Juan

-Gómez, Antonio (Batallón del Terrible).

-Gómez Grueso, Emilio

-Gómez Montero, José (Batallón del Terrible).

-Guerrero Lebrón, Antonio (Batallón Garcet: Teniente general Comisión de Abastos; herida en la cabeza).

-Hernández, Juan (Miliciano Batallón de Jaén).

-Herrera, Clemente (Batallón ciclista, natural de Jódar).

-Hidalgo Ruiz, Manuel

-Hurtado Mayor, Tomás (Natural de Torres)

-Limones Barragán, Manuel

-López, Francisco

-López García, Miguel (Miliciano del Batallón de Jaén).

-López Pulido, Isidro (Batallón Peris Caruana).

-López Prat, Rafael (motorista)

-López Martínez, Manuel

-Llorens Camarena, Miguel (Milicias de Alcoy, herido en la cabeza por arma de fuego)

-Luna Luque, Manuel (Batallón Garcet : presentaba herida en manos).

-Martín Pedrosa, Francisco

-Martínez, Francisco (Sección motorista)

-Martínez, Joaquín

-Manzanares, Manuel, (Batallón de Jaén).

-Mendoza Díaz, Francisco

-Merlo Villegas, Félix

-Moreno, Eugenio (Almacén suministros)

-Moreno, Manuel (Escolta)

-Moreno Blanco, Alfonso

-Moreno Moreno, Valeriano (Batallón del Terrible , herida de bala en el metatarso).

-Moreno Romero, Fernando

-¿Muriana? Gutiérrez, Juan

-Muriana Medina, Manuel, (natural de Castillo de Locubín, Jaén)

-Navarro, Francisco

-Navarro García, Alfredo (Teniente de Abasto).

-Ortega Rubio, ¿Santo?

-Otero Durán,  Antonio

-¿Parra?, Leocadio (Teniente dinamiteros)

-Parras coronado, Pedro (Batallón Peris Caruana).

-Peláez Sánchez, Cayetano

-Peralbo Sánchez, Enrique

-Pérez Moreno, Alberto

-Pérez Sánchez, Daniel (Batallón del Terrible)

-Peña Moraño, Miguel

-Pleite, José

-Polo, Vicente (cocina)

-Pósito Sevilla, Justo

-Revuelta Pedregosa, Lorenzo (Herida en la frente)

-Rojas, Camilo

-Rojas ¿Onoba?, Cándido

-Roldán Molina, Manuel

-Romero, Juan Enrique (Miliciano Batallón de Jaén).

-Romero Vélez, Antonio (dinamitero del batallón de Peris Caruana)

-Rubio Expósito, Rafael

-Ruiz, Juan Antonio

-Ruiz Martínez, José (Batallón de Jaén).

-Salvador Caballero, Marcelo (Sección de ametralladoras).

-Salvador, Fernando (Batallón de Jaén).

-Samaniego Martín, Luis

-Sánchez Montoro, Juan

-Sánchez, Rafael (Miliciano del Batallón de Jaén)

-Sánchez Toledo, Josefa (mujer casada de 30 años, de Cabeza del Buey (Badajoz).

-Sanz Martínez, Camilo (Segundo batallón de Alcoy; presenta herida de arma de fuego).

-Soriano Fernández, Manuel (Batallón de Jaén).

-Soto Castro, Miguel

-Soto Valverde, Andrés

-Torres, Juan (no aparece el segundo apellido. Fallecido por tiro frontal)

-Torres Gómez, Francisco

-Valderrama Bueno, Emilio

-Vera García, Antonio (Chófer del capitán motorista)

Edificio del Hotel Balneario, convertido en Hospital de Campaña al inicio de la guerra.

4.-Reconocimiento médico a soldados republicanos en la primavera de 1937:

Los soldados pertenecieron a diversas unidades regimentales y recibieron atención sanitaria a lo largo de marzo, abril  y mayo de 1937 en el hospital de campaña ubicado en Marmolejo en el edificio del “Hotel Balneario” incautado, para estos fines, a la Sociedad de Aguas Minero Medicinales. 

Las distintas unidades, cuyos soldados hubieron de necesitar asistencia médica fueron: Batallón de Voluntarios de Córdoba nº 9, a cuyo cargo estuvo el comandante militar Francisco Serena; el Batallón “Peris Caruana” de milicianos de Jaén; el Regimiento de Caballería nº 4, con los Escuadrones “Úbeda 2” (al que la mayoría de las veces citarán como “Caballería” o “Escuadrón de Caballería”), y Escuadrón “Jesús Hernández, vinculado al PCE,  así como las Brigadas Mixtas números 25, 51 y 52.

En relación a la Brigada Mixta nº 25, se había formado en Úbeda en 1936 y quedó agregada, a comienzos de 1937, al Ejército del Sur. Hacia marzo de ese mismo años, cuando comienza la batalla de Pozoblanco, fue enviada con carácter urgente hacia aquel frente norte de la provincia de Córdoba. El 7 de marzo quedó concentrada en Marmolejo y tres días después ocupaba posiciones en primera línea de combate en Villanueva del Duque. Esta brigada quedó al mando del capitán de ingenieros, Julio Dueso Lanlaida que fue sustituido posteriormente por el comandante de infantería Enrique García Moreno.

Respecto a las Brigadas Mixtas nº 51 y 52 ejercieron, igualmente, labores de defensa de los frentes del Valle de Los Pedroches por la zona de Villanueva del Duque-Pozoblanco.  La 51 se había constituido a raiz de la pérdida de Málaga en los pueblos de Rioja y Tabernas (Almería), entre los días 12 de febrero y 14 de marzo de 1937, con los batallones “Largo Caballero”, “Avance nº 9”, “Mario Ancona nº 13” y el batallón “Granada-Loja nº 17”. Su primer jefe fue el mayor de milicias Antonio Sastre Molina. Esta brigada operó en el sector de Andújar-Hinojosa del Duque. Por su parte la Brigada nº 52 que había operado en Málaga, era enviada a mediados de marzo de 1937 al sector de Pozoblanco  en relevo de la destruida “20 Brigada Mixta”. Sus jefes fueron el mayor de milicias José Recalde Vela; el capitán de infantería Gonzalo Sales Llop, que ocupó el Estado Mayor, y el comunista José Gallardo Moreno. A pesar de que esta brigada se menciona en la estadística elaborada por el Puesto de Socorro de Marmolejo, sin embargo no se relacionaron soldados atendidos entre los meses de marzo  y mayo.

 He de añadir que la comunicación mucho más segura entre Andújar y el Valle de los Pedroches a través de la carretera de Marmolejo a Belalcázar por Cardeña y Villanueva de Córdoba (conocida posteriormente como “Comarcal 420”) hizo relativamente más inmediata y segura la atención médico-sanitaria a los soldados que luchaban en aquellos frentes. La protección a dicha carretera, tan vital para las comunicaciones entre la provincia de Jaén y el norte de la de Córdoba, aún en esos momentos en poder de la República, fue garantizada por un destacamento de soldados establecido en la casería de La Campana (término de Marmolejo) y en la hacienda de Las Prensas (término de Montoro) donde estuvo ubicado un puesto de mando. Ambos destacamentos controlaban la integridad del puente del Yeguas y el tránsito seguro por la carretera hacia la sierra.

En relación a las patologías que aparecen relacionadas en la estadística, firmada por un tal Hernández Abreu, (previsiblemente médico militar de una de las unidades ubicadas en Marmolejo)  destacan las siguientes por orden de mayor a menor frecuencia:

-Catarros bronquiales

-Laringitis catarral

-Heridas por arma de fuego

-Traumatismos

-Estomatitis

-Problemas instestinales

-Enfriamientos

-Furunculosis

-Esguinces

-Distensiones musculares

-Escabiosis (sarna)

-Ingesta de veneno

-Tuberculosis

-Conjuntivitis

-Callos en los pies

-Gripe

-Quemaduras

-Rozaduras en los pies

Cristóbal Egea Cazorla, natural de Marmolejo, soldado de las Milicias de Jaén, Batallón “Peris Caruana”. Foto cedida en su día por su hermano Pedro.

4.1.-Relación de los soldados:

 Apellidos y Nombre                                     Unidad Regimental

Abril Caño, Leocadio                                      Batallón Jaén

Acuña Caballero, Francisco                           ¿? (Ilegible o no se especifica)

Agredano Terrico, Antonio                            Batallón Jaén

Aguado Cobo, Francisco                                Batallón Jaén

Aguado Medina, José                                    Brigada 51

Aguilar Ballesteros, Gregorio                        ¿?

Aguilar Mora, Pedro                                      Brigada 51

Agudo Alcalá, Pedro                                      Batallón Jaén

Alarcón  Durán, Juan                                     Escuadrón de Caballería

Alarcón Gaiche, Juan                                     Brigada 51

Alarcón Piedra, Andrés                                  Batallón Jaén

Álava Wenceslao                                           Brigada 51

Alba Torres                                                    Brigada 51

Alcaide Martín, Manuel                                 Brigada 51

Alcalde López, Rafael                                    ¿?

Aldehuela Romero, Antonio                          Batallón de Jaén

Alfaro Valverde, Nicanor                               Caballería “Jesús Hernández”

Almagro Barrero, José                                   Brigada 51

Almirón Escamilla, Miguel                            Brigada 51

Álvarez Rodríguez, Emilio                              Brigada 51

Ángeles Montero, Antonio                            ¿?

Antúnez García, Miguel                                ¿?

Aparicio Gómez, Manuel                               ¿?

Arévalo García, José  (4)                               Batallón Jaén, natural de Marmolejo

Arévalo Martín, Francisco                             Brigada 51

Astorga, Miguel                                             Brigada 51

Avelino López, Eduardo                                 Brigada 51

Alveolo Ramírez, Juan                                   Brigada 51

Ayala Gutiérrez, Francisco                             Brigada 51

Ayala Soriano, Francisco                                Brigada 51

Ayona Andrades, José                                    Brigada 51

Barragán García, Manuel                              ¿?

Beteta Guzmán, Francisco                             Batallón Jaén

Berlanga Toledano, Salvador                         Batallón Jaén

Bernal Capitán, Diego                                    Brigada 51

Blanco, Doroteo                                             Brigada 51

Blázquez Aldana, Manuel                              Batallón Jaén

Blázquez, Juan                                               Caballería “Jesús Hernández”

Bolaños Martos, Francisco                            Brigada 51

Bolle Mesas ,Manuel                                     Brigada 51

Bonilla Cárdenas, Andrés                               Brigada 51

Barea Moreno, Juan                                      Brigada 51

Burgalés Martínez, Manuel                           Batallón Jaén

Cabanas Serrano, Manuel                             Caballería

Cabello Coca                                                  Brigada 51

Cabrerizo, Francisco                                      Batallón Jaén

Calvo Ruiz, Marcelino                                    Brigada 51

Campos Carmona, Antonio                            Brigada 51

Cano, Marcelino                                            Brigada 51

Cantano Mota, Juan                                      Brigada 51

Cantos Urbano, Rafael                                  ¿?

Cañete Moreno                                              Batallón Jaén

Castaño Orcera, José                                     Brigada 51

Cárdenas Camacho, Juan                               Brigada 51

Cárdenas, Ginés                                             Brigada 51

Cardeña, Juan                                                Caballería “Jesús Hernández”

Carrasco, Antonio                                          Brigada 51

Carrasco López                                              Caballería “Jesús Hernández”

Carrillo Cózar, Matías                                    Brigada 51

Carrillo Carrillo, Manuel                                Batallón Jaén

Castillo Gallardo, José                                    Brigada 51

Castilla, José                                                  Brigada 51

Catalán Molina, Juan                                    Batallón Jaén, natural de Marmolejo

Cavañero, Francisco                                      Batallón Jaén

Cazalla Pantojas, José                                    ¿?

Cerdá Melero, Alfonso                                  ¿?

Cerro Galle, Miguel                                       Brigada 51

Chincoa Talavera, José                                  Brigada 51

Chueca Talavera, José                                   Brigada 51

Cintas Álvarez, Juan                                       ¿?

Clavero Ruiz, Francisco                                  ¿?

Conejo Rabaneda, Olegario                          Brigada 51

Córdoba González, Francisco                        ¿?

Córdoba Moreno, Vicente                             Batallón Jaén

Coronado Campos, Antonio                           Brigada 51

Corral González, Manuel                               Brigada 51

Costano Mota, Juan                                       Brigada 51

Coto Zambrano, Juan                                     Brigada 51

Cruz, Gallardo                                                Brigada 51

Cuenca, Juan                                                  Ferrocarriles

De la Cruz Expósito, Juan                               Brigada 51

De la Riva, Daniel                                           Caballería “Jesús Hernández·

De los Santos, Abelardo                                 Caballería “Jesús Hernández”

De Lara, Vitoriano                                          Caballería “Jesús Hernández”

Del Castillo, Francisco                                    Escuadrón de Caballería

Del Ybol Alcalde, Juan                                    ¿?

Delgado Nava, Cristóbal                                Brigada 51

Delgado, Felipe                                              ¿?

Delgado Román, Ildefonso                            Brigada 51

Díaz Álvarez, Juan                                          Voluntarios “Córdoba 9”

Dinolte Pérez, Francisco                                Brigada 51

Domínguez, Marcelino                                  Caballería

Duarte Pérez, Francisco                                 Brigada 51

Encinas Cabrera, Feliciano                            Voluntarios “Córdoba 9”

Espejo, Antonio                                              Brigada 51

Espinosa Huertas, Manuel                             Voluntarios “Córdoba 9”

Espinosa Moreno , Juan                                 Brigada 51

Estévez, Francisco                                          Caballería

Farfón Guerrero, Antonio                              Brigada 51

Fernández Cebrián, Antonio                          Brigada 51

Fernández, Miguel                                        Batallón de Jaén

Fernández, Julián                                           Caballería “Jesús Hernández”

Fernández, Pablo                                           Brigada 51

Fernández, Sebastián                                    Brigada 51

Fernández Gámez, José                                 Batallón Jaén

Fernández Gorostiza, Fernando                    ¿?

Fernández Terrado, Antonio                          Brigada 51

Ferrer, Teófilo                                                Caballería (Brigada 25)

Florido Fuentes, Cristóbal                             Brigada 51

Florin Bautista, Domingo                               Brigada 51

Franco Valencia, Pedro                                  Brigada 51

Freire, Luis                                                     Caballería

Hernández García, Eleuterio                         ¿?

Gala Prieto, Antonio                                      Caballería “Jesús Hernández”

Galán, Bernardo                                            ¿?

Galisteo González, Antonio                            Caballería “Jesús Hernández”

Gallardo Garrido, Enrique                             Brigada 51

García Amaya, Manuel                                  Brigada 51

García Amigo                                                 Brigada 51

García Andrade, Antonio                               Brigada 51 (ametralladoras)

García Arena, Miguel                                    Brigada 51

García Cerón, Juan                                         Brigada 51

García Corral,  José                                        Brigada 51

García Corral, Juan                                        Brigada 51

García Corral, Manuel                                   Brigada 51

García, Félix                                                   Caballería “Jesús Hernández”

García, Francisco                                           Ferrocarriles

 García Gutiérrez, Francisco                          Batallón Jaén

García Gutiérrez, José                                    Batallón Jaén

García Jiménez, José                                      Caballería “Jesús Hernández”

García, José                                                    Escuadrón de Caballería

García Mochales, Felix                                  Brigada 51

García Moreno, Antonio                                Batallón de Jaén

García Navas, Francisco                                 Brigada 51

García Oreña, Miguel                                    Brigada 51

García Ortega, Hipólito                                 Batallón de Jaén

García Oruga?                                               Brigada 51

García Rizos, Antonio                                     Brigada 51

García Rizos, Francisco                                  Brigada 51

García Rosado, Francisco                              Brigada 51

García Rosas, Antonio                                    Brigada 51

García Rosas, Francisco                                 Brigada 51

García Serrano, Juan                                      Brigada 51

García Vargas, Juan                                       Brigada 51

García Vázquez, Juan                                     Brigada 51

Garrido Gallardo, Enrique                             Brigada 51

Gavilán Carmona, Juan Miguel                     Batallón de Jaén (ametralladoras)

Gavilán Carmona, Rafael                               Batallón de Jaén (ametralladoras)

Gavilán Moreno, Francisco                            Batallón de Jaén

Gil, Juan                                                         Brigada 51

Gil Pozo, José                                                 Brigada 51

Gimena Villanueva, Jerónimo                        Brigada 51

Ginés, Antón                                                  Brigada 51

Gómez Arias, José                                          Brigada 51

Gómez Cabello, Cristóbal                              Batallón Jaén

Gómez, Eugenio                                             Caballería

Gómez Machado, Fructuoso                          Voluntarios “Córdoba 9”

Gómez Galindo, Antonio                                Voluntarios “Córdoba 9”

Gómez, Martín                                              Escuadrón de Caballería 

Gómez Martos, Francisco                              Brigada 51

Gómez Romero, Francisco                            ¿?

Gómez Salido, Antonio                                  Voluntarios “Córdoba 9”

Gómez Sánchez, Eugenio                              Escuadrón de Caballería

González, Antonio                                          Brigada 51

González, Benito                                            Brigada 51

González Campos, José                                  Brigada 51

González Espinosa, Alfonso                           Voluntarios “Córdoba 9”

González, Felix                                               Brigada 51

González Hueso, Juan                                    Voluntarios “Córdoba 9”

González, Jesús                                              Escuadrón de Caballería

González López, José                                     Brigada 51

González López, Juan                                     Brigada 51

González Muñoz, José                                   Batallón de Jaén

González Romero, Francisco                         Brigada 51

González Rubio, Visitación                            Servicios Auxiliares

Granados, Juan                                              Escuadrón de Caballería

Granados Campos, José                                 Brigada 51

Granados Campos, Manuel                           Brigada 51

Grimau Romero, Diego                                  Brigada 51

Griñán Andújar, José                                     Caballería “Jesús Hernández”

Guerrero Ariza, Francisco                              ¿?

Guerrero Ortega, Juan Miguel                      Brigada 51

Guerrero Robles, Miguel                               Brigada 51

Guirado Pérez, Sebastián                              Brigada 51

Guisado Vela, Francisco                                Brigada 51

Gutiérrez Díaz, Francisco                               Brigada 51

Gutiérrez, José                                               Brigada 51

Gutiérrez Medinilla, Nicolás                          Brigada 51

Gutiérrez Torres, Lucas                                 Brigada 51

Hela Morzano, Miguel                                   Brigada 51

Hernández Martínez, Juan Miguel                Batallón Jaén

Hidalgo Paradas, Alfonso                               Brigada 51

Hinojosa Zamora, Antonio                             Brigada 51

Hinojosa Zamora, Antonio                             Brigada 51

Hortelano Ramírez, Gabino                           Brigada 25

Huertas, Eulogio                                            Escuadrón de Caballería

Ibañez, Gabriel                                              Batallón Jaén

Jaimes Romero, Diego                                   Brigada 51

Jimena, Antonio                                             Brigada 51

Jimena Villanueva, Jerónimo                         Brigada 51

Jiménez Egea, Miguel                                    Batallón Jaén

Jiménez, Jerónimo                                         Brigada 51

Jiménez, Juan                                                 Brigada 51

Jiménez García, Andrés                                 ¿?

Jiménez Gómez, Andrés                                Brigada 51

Jiménez Pérez, Antonio                                  Brigada 51

Jiménez Soto, Sebastián                                Brigada 51

Jiménez Urbano, Domingo                            Batallón Jaén

Jimeno, Jerónimo                                          Brigada 51

Joven Doringes, Ángel                                   Brigada 51

Jurado Cobos, Francisco                                Voluntarios “Córdoba 9”

Echineca Talavera, José                                 Brigada 51

Lara García, José                                            Brigada 51

Lara Gilabert, Francisco                                 Brigada 25

Lara, Julián                                                     Brigada 51

Lebrón, Alfredo                                              Regimiento de Caballería

León Gómez, Francisco                                  Brigada 51

León Racionero                                              Brigada 51

¿Lijero? Granados, Juan                                Brigada 51

Liza, Pedro                                                     Caballería

Longámez, José                                              Brigada 25

López Aguilera, Francisco                              Brigada 51

López Delgado, Benito                                   Brigada 51

López García, José                                         Brigada 51 (ametralladoras)

López Grille, Juan                                           “

López Jiménez, José                                       Brigada 51

López Jiménez, Juan                                      Brigada 51

López Lechuga, José                                      Batallón Jaén (ametralladoras)

López Portelero, Francisco                            ¿?

López Ramírez, Diego                                    Brigada 51

López Rodríguez, Antonio                              Brigada 51

López Rodríguez, Juan                                   Brigada 51

Lozano, Antonio                                             Voluntarios “Córdoba 9”

Lozano Villar, Juan                                         ¿?

Luna Muñoz, Juan                                          Batallón de Jaén (ametralladoras)

Luque, Francisco                                            Brigada 51

Llerena Quintana, Eduardo                            Batallón Jaén

Madero Dama, Antonio                                 Batallón de Jaén

Mantas Cantero, José                                    Voluntarios “Córdoba 9”

Manzano Muñoz, Miguel                              Brigada 51

Marín Lijero, Nicolás                                     Brigada 51

Marín Hernández, Luis                                  Voluntarios “Córdoba 9”

Márquez, Juan                                               Brigada 51

Márquez, Alfonso                                          Voluntarios “Córdoba 9”

Márquez Gómez, Francisco                           Brigada 51

Martínez, Balbino                                          Escuadrón Caballería “Jesús Hernández”

Martín Bláñez, Sebastián                               Brigada 51

Martín González, Juan                                   ¿?

Martín Prendes, Sebastián                            Brigada 51

Martínez, Balbino                                          Escuadrón de Caballería

Martínez Beltrán, Fernando                          Brigada 51

Martínez de la Hoz, Carlos                            Batallón Jaén

Martínez, Manuel                                          Brigada 51

Martínez, Marcos                                          Voluntarios “Córdoba 9”

Martínez Marín, Emeterio                             Batallón Jaén

Martínez ¿Veloz?, Carlos                               ¿?

Marzano Núñez                                              Brigada 51

Mata Ruiz, José                                              Brigada 51

Mateo Caballero, Pedro                                Brigada 51

Medina, Francisco                                         Brigada 51

Medina Gutiérrez, Antonio                            ¿?

Mena Mora, Cristóbal                                   Brigada 51

Mena Sánchez, Juan                                      ¿?

Mota Ruiz, José                                              Brigada 51

Mejías Quintana, Juan                                   Brigada 51

Mejías Quintana, Manuel                              Brigada 51

Merchán Peralta, Cristóbal                           Brigada 51

Montes Velasco, José                                    Voluntarios “Córdoba 9”

Mora Aroca, Francisco                                   Brigada 51

Moraga, José                                                 Voluntarios “Córdoba 9”

Mora Mora, Cristóbal                                    Voluntarios “Córdoba 9”

Mora Mora Pedro                                          Voluntarios  “Córdoba 9”

Morales Feragut, Ernesto                              ¿?

Morales, Félix                                                Caballería “Jesús Hernández”

Morales García, Rafael                                  Batallón Jaén

Morales Parras, Francisco                             Brigada 51

Moreno, Ángel                                               Escuadrón de  Caballería

Moreno Basurto, Eufrasio                             Batallón Jaén

Moreno Castañeda                                        Voluntarios Córdoba 9

Moreno, Eufrasio                                           Batallón Jaén

Moreno, Felipe                                              Brigada 51

Moreno Gómez, José                                     Brigada 51

Moreno Chamorro, Santiago                         ¿?

Moreno López, Elias                                      Batallón Jaén (ametralladoras)

Moreno Mira, Tino                                        Brigada 51

Moreno Ruiz, José                                         Brigada 51 (ametralladoras)

Moreno Salido, Ángel                                    Caballería

Moreno Sánchez, José                                   Brigada 51 (Plana Mayor)

Mota Ruiz, José                                              Brigada 51

Moya Albañíl, José                                         Brigada 51

Muñoz, Fabián                                               Brigada 51

Muñoz, Sebastián                                          Caballería

Murciano, Manuel                                         Caballería

Navas, Julián                                                  Voluntarios “Córdoba 9”

Navarro Fernández, José                               Voluntarios Córdoba 9

Navarro, Luis                                                  Voluntarios “Córdoba 9”

Nieto Martínez, José                                      Batallón Jaén

Nieto Ramos, Rafael                                      Caballería “Jesús Hernández”

Nievas, Antonio                                              Caballería “Jesús Hernández”

Noname Galindo, Antonio                             Brigada 51

Notario Gómez, Ginés                                   Caballería “Jesús Hernández”

Núñez Sánchez, Miguel                                 Brigada 51

Obrero ¿Toraches?, Juan                               Brigada 51

Olachón Goiche, Juan                                    Brigada 51

Oliva Martín, Manuel                                    Brigada 51

Olmedo Martínez, Juan                                 Brigada 51

Ollerías Quintata, Manuel                             Brigada 51

Ordóñez Benitez, José                                   Brigada 51

Ortega Gutiérrez, Diego                                Brigada 51

Ortiz Alba, Ramón                                         Brigada 51

Pacheco, Francisco                                        Brigada 51

Pacheco  Moreno, Joaquín                            Brigada 51

Pachín, Manuel                                              Brigada 51

Pachín Cárdenas, Agustín                              Brigada 51

Pachón González, Manuel                             Brigada 51

Pariente Corona, José                                    Brigada 51

Pardo, Desiderio                                            Caballería

Parejo Peñaloza, Rafael                                 Brigada 51

Partidas, José                                                 Brigada 51

Pascual Frutos, Mariano                                Brigada 51

Pedrosa Fuentes, Elías                                   Brigada 51

Peña, Acisclo                                                  Caballería nº 3

Pena Crespo, Pedro                                       Caballería

Peña del Moral, Juan                                     Brigada 51

Peñalver Manzano, José                                ¿?

Pérez, Antonio                                               Batallón Jaén (ametralladoras)

Pérez, Diego                                                  Brigada 51

Pérez, Julián                                                   Escuadrón de Caballería “Jesús Hernández”

Pérez, Teófilo                                                 Escuadrón de Caballería

Pérez, Tomás                                                 Batallón de Jaén

Pérez Carmona, José                                     Batallón de Jaén

Pérez Correas, José                                        Caballería

Pérez Cruces, José                                         Escuadrón de Caballería

Pérez Julián                                                    Caballería “Jesús Hernández”

Pérez Morejón, Antonio                                Batallón de Jaén

Pérez Romero, Fidel                                      Voluntarios “Córdoba 9”

Pino, Joaquín                                                  ¿?

Pino Berenguer, Manuel                               Brigada 51

Pino Chica, Bernardo                                     Brigada 51

Polo Polo, Antonio                                              Batallón Jaén (ametralladoras)

Pontano Mota, Juan                                      Brigada 51

Portillo Granadilla, Gregorio                         Escuadrón de Caballería

Prieto Ramírez, Francisco                              Batallón Jaén

Puda Dueñas, Joaquín                                    Brigada 51

Puda Dueñas, Juan                                         Brigada 51

Racionero, León                                             Brigada 51

Ramos Villarejo                                             Brigada 51

Reina Domínguez, Francisco                         Brigada 51

Refles Hidalgo, Fernando                               Brigada 51

Repiso Curiel, Aniceto                                   Brigada 51

Reyes Sánchez, Francisco                              “

Rios Pavón, Rafael                                         “

Robles Marín, Marcelino                               Brigada 51

Rodrigo, Maximiano                                      Caballería

Rodríguez Díaz, José                                      “

Rodríguez Martos, Francisco                         “

Rodríguez ¿Orozco?, Juan                             “

Rodríguez Rodríguez, Juan                            “

Rodríguez Tejero, Juan                                  “

Rojas Ruiz, Antonio                                        Brigada 51

Romero Aguado                                             Brigada 51

Romero, Antonio                                           ¿?

Romero Castro, Luis                                      Batallón de Jaén

Romero, Juan                                                 Brigada 51

Romero Nájera, Julio                                     Batallón de Jaén

Rozas López, Julián                                        Brigada 51

Rozas Morales, Miguel                                  ¿?

Rubio, Juan                                                    Batallón de Jaén

Rubio, Leandro                                              Brigada 51

Rubio San Martín, Teodoro                           Brigada 51

Ruiz García, Antonio                                      Brigada 51

Ruiz García, José                                            Brigada 51

Ruiz González, Manuel                                  Brigada 51

Ruiz, Francisco                                               Voluntarios de Córdoba 9

Ruiz López, Francisco                                     Batallón Jaén

Ruiz López, Francisco                                     Brigada 51

Ruiz Navarro                                                  Voluntarios “Córdoba 9”

Ruiz Romero, Manuel                                    Batallón Jaén

Rus Rosa, Lorenzo                                          ¿?

Sabrán Sánchez, Miguel                                Brigada 51

Salas Romero, Manuel                                  Caballería “Jesús Hernández”

Saldaña Rivas, Francisco                                Brigada 51

Salvador Caballero, Marcelo                         Batallón de Jaén

Salvador, Fernando                                        Batallón Jaén

Samaniego Martín, Luis                                 Batallón Jaén

Sánchez, Anastasio                                        Escuadrón de Caballería

Sánchez Atocha, Miguel                                Brigada 51

Sánchez Calet, Manuel                                  ¿?

Sánchez, Fabián                                             Caballería nº 3

Sánchez Hornos, José                                    Voluntarios “Córdoba 9”

Sánchez, José                                                 Brigada 51

Sánchez Gil, Fabián                                        Caballería

Sánchez Márquez, Francisco                         Brigada 51

Sánchez Montoro, Juan                                 Batallón de Jaén

Sánchez Moreno, Timoteo                            Caballería “Jesús Hernández”

Sánchez Nicot, Rafael                                    Brigada 51

Sánchez Sánchez, Antonio                             Brigada 51

Sánchez, Timoteo                                          Caballería “Jesús Hernández”

Segarra, José                                                  Caballería

Serrano Guerrero, Juan                                 ¿?

Serván Sánchez, Miguel                                Brigada 51

Sevilla Gutiérrez, Juan                                   Brigada 51

Sicilia Ruiz, Francisco                                     Voluntarios de Córdoba 9

Siles Medina, José                                          Brigada 51

Siles Ramírez, Francisco                                Brigada 51

Sirvas Sirvas, José                                          Brigada 51 

Sonsoles López, Juan                                     Brigada 51 

 Teruel Martínez, Antonio                              Batallón Jaén

Tobaruela Párraga, Francisco                        Brigada 51

Torreblanca Granados, Antonio                    Brigada 51

Torrerizo, Francisco                                       Batallón Jaén (ametralladoras)

Torres González, Blas                                    Batallón Jaén (ametralladoras)

Torres Gutiérrez, Lucas                                 Brigada 51

Torres Rodríguez, Antonio                             ¿?

Torres Torres, Miguel                                    Brigada 51

Trujillo Pozas, Manuel                                   ¿?

Uceda Martínez, Manuel                               ¿?

Valdés Barba, Santiago                                  Brigada 51

Valiente Romeu, José                                    Brigada 51

Valverde Castelar                                          Brigada 51 

Valverde Ortega, Emilio                                Brigada 51                                      

 Valles Mesa, Manuel                                    Brigada 51

Vallejo Álvarez, Manuel                                 Voluntarios de Córdoba 9

Vall Laínez, Florentino                                   ¿?

Vargas Reina, Antonio                                   Brigada 51

Vázquez Gallego, Francisco                           Brigada 51

Vela Gálvez, Francisco                                   Brigada 51

Velasco Díaz, José                                          Brigada 51

Veloño Mateo, Francisco                               Brigada 51

Vernas Capitán, Diego                                   Brigada 51

Vertedor ¿Osborne?, José                             Brigada 51

Vigana, Antonio                                             Escuadrón de Caballería

Villarmoso Ciena, José                                   Brigada 51

Villarejo, Ramón                                            Brigada 51

Villarrasa Sierra, Juan                                    Brigada 51

Villegas, Juan                                                 Brigada 51

Vinar Cazorla, Antonio                                   ¿?

Yecla Manzano, Miguel                                 Brigada 51

Zamora Velasco, Francisco                            Brigada 51

Zardaña Rivas, Francisco                               Brigada 51

En la casería de “La Campana” (término municipal de Marmolejo), situada en las cercanías del viejo puente sobre el río Yeguas, se instaló un destacamento de soldados para el control de las comunicaciones entre la retaguardia republicana y los frentes del valle de Los Pedroches a través de la “Comarcal 420”. Foto: Manuel Perales.

NOTAS:

  • Algunos apellidos de los soldados probablemente no sean correctos, y por ello se ha colocado el signo de interrogación, dada la dificultad para transcribirlos por la imperfección de la caligrafía. Tampoco se han podido transcribir, en algunos casos, los segundos apellidos de diversos soldados pues, unas veces, eran ilegibles y en otros casos no se reflejaban.  Respecto al personal sanitario, sabemos que junto al ya mencionado Hernández Abreu, en diciembre de 1936, se encontraba destinado en Marmolejo el médico-militar Ricardo Catalá Salvador. Igualmente tenemos constancia de la presencia del médico de la Brigada Mixta nº 6, Alejandro Rodríguez del Val.

(2) Juan Catalán Molina era natural de Marmolejo. Perteneció a las Juventudes Socialistas y durante la guerra sirvió en el Batallón  “Peris Caruana”. Fue condenado al finalizar la contienda por “Auxilio a la rebelión”. (Fuente: “La Memoria Rescatada (1931-1951)”, página 337. Autor: Manuel Perales Solís).

(3) Cristóbal Egea Cazorla, natural de Marmolejo, participó con el Batallón  “Peris Caruana” en la recuperación de la capital cordobesa. Posteriormente fue destinado a la zona de Valencia donde llegó a alcanzar la graduación de capitán del Ejército Republicano. Cayó herido en el frente de Teruel, según el testimonio de su hermano Pedro Egea Cazorla.

(4) José Arévalo García, natural de Marmolejo, miliciano republicano, fusilado en Córdoba capital el 11 de marzo de 1938. (Fuente “La República y Guerra Civil en Córdoba”, página 720. Autor: Francisco Moreno Gómez. Edita Excmo. Ayuntamiento de Córdoba, 1983).

FUENTES UTILIZADAS:

  • Centro Documental de la Memoria Histórica con sede en Salamanca. Signaturas PS 47/3 ARAGÓN y PS MADRID 1626/40.
  • Archivo Histórico Nacional, sección Guerra Civil.
  • Hoyo Lozano, Ildefonso: “Otra Historia de Montoro”. Edita el autor; páginas 88 y 89. Córdoba 2015.
  • Moreno Gómez Francisco: “La República y la Guerra Civil en Córdoba (I). Edita el Excmo. Ayuntamiento de Córdoba, Delegación de Cultura. Año de 1983.
  • Perales Solís, Manuel: “La Memoria Rescatada (1931-1951): 2ª República, Guerra Civil y Postguerra en Marmolejo). Edita: el autor; Impreso en la Imprenta Unigraf de Villa del Río, año de 2007.